“Uitvoering en beleid dichter bij elkaar brengen”

Voorbereiden op wat komen gaat!

Jacqueline Zuidweg is eigenaar van het door haar opgerichte Zuidweg & Partners. Ze probeert waar mogelijk om een betere landelijke, kwalitatief goede schuldhulpverlening te bewerkstelligen in Nederland. Dit doet zij onder meer door het geven van voorlichting en het opzoeken van landelijke publiciteit.

“De meest gemaakte opmerking van het afgelopen jaar: jullie zullen het wel druk hebben! Het tegendeel is waar. Gemeenten waren genoodzaakt zich volop te storten op de uitvoering van onder andere de Tozo-regelingen, waardoor onze contactpersonen binnen gemeenten moeilijk bereikbaar bleken te zijn. Maar oorzaak van de daling in aanvragen is vooral gelegen in de steunmaatregelen die aan ondernemers zijn geboden en het uitstel dat vele cruciale schuldeisers (zoals Belastingdienst, banken, verhuurders en leveranciers) verlenen aan de ondernemers.  Het einde van de lockdown lijkt in zicht. Zo ook het einde van de steunmaatregelen die een groot deel van het MKB en de zzp’ers overeind hebben weten te houden. Het is nu voorbereiden op wat komen gaat; niet alleen voor deze ondernemers, maar ook voor de schuldhulpverlening aan ondernemers. Daarbij zijn veel onzekere factoren: hoeveel ondernemers gaan het niet redden en hebben problematische schulden? Hoeveel weten en durven de weg naar hulp te vinden? Nog niet alle gemeenten kunnen schuldhulpverlening aan ondernemers bieden, hoeveel uitstel zal nog extra worden verleend door schuldeisers, worden de regels rondom kwijtschelding van belastingen verruimd?”

Wat is er nu nodig volgens Jacqueline Zuidweg?

• Er moet een duidelijke route zijn naar hulp voor de ondernemer en doorverwijzer. Geldfit Zakelijk is daar een mooie tool voor.
• Schuldhulpverlening voor ondernemers in iedere gemeente. De NVVK werkt aan een vangnet voor die gemeenten die dit (nog) niet kunnen bieden.
• (Her)financieringsmogelijkheden voor corona-schulden: alleen het TOA-krediet en Bbz-krediet zijn onvoldoende.
• Verdergaande digitalisering: inzet Collectief Schuldregelen ook voor ondernemers, natuurlijk personen, versnellen Schuldenknooppunt.

Uitvoering en beleid dichter bij elkaar brengen

Julia den Hartogh is programmamanager bij Schouders Eronder. Dit is een samenwerkingsverband tussen Divosa, Landelijke Cliëntenraad, NVVK, Sociaal Werk Nederland en VNG.

“Door de coronacrisis komen meer mensen in de problemen. Binnen deze groeiende groep burgers zien we ook groepen terug waar de reguliere schuldhulp nog niet voldoende voor is ingericht. Binnen de uitvoering proberen we dit op te vangen met maatwerk. Door de druk op de uitvoering is weinig tijd en rust om op zoek te gaan naar de meer duurzamere en effectievere oplossingen zodat deze groepen structureel kunnen rekenen op hulp. We merken dat we binnen de uitvoering hier wel meer en meer behoefte aan hebben. De wens is om uitvoering en beleid dichter bij elkaar te brengen zodat er sneller geacteerd kan worden op leemtes of beperkingen in de schuldhulp zodat onze dienstverlening zich makkelijker aanpast aan de werkelijkheid.”

Haar belangrijkste tip voor vakgenoten bij de aanpak van schuldenproblematiek is om niet alleen op basis van aannames te acteren: “Maatwerk is vanuit de uitvoering vaak de oplossing om alsnog hulp te generen. Wij juichen dat toe. Echter veelvuldig maatwerk kan duiden op een groter vraagstuk. Een vraagstuk dat bijvoorbeeld ziet op vragen als “hoe helpen we meer ondernemers met schulden?” of “hoe voorkomen we terugval?”. Als mens hebben we de neiging dit soort vraagstukken op basis van aannames en op casus niveau op te lossen. Daarbij betrekken we beperkt het perspectief dat anderen (van burgers tot collega’s en partners) ons zouden kunnen bieden. Wil je echter een vraagstuk duurzaam oplossen dan is onze tip om niet op basis van aannames te acteren. Betrek je keten. Betrek de burger. En onderzoek eerst wat nu precies dit vraagstuk heeft laten ontstaan. Waar zitten de knelpunten? Deze kunnen op verschillende vlakken spelen. Van mandaat tot beleid. Van ketensamenwerking tot gebrek aan kennis. Pas als je goed weet wat maakt dat je met een vraagstuk kampt, kan je ook in beeld brengen wat de mogelijke oplossingen zijn. Kies bewust. Kies voor de oplossing die ook echt jouw vraagstuk tackelt en betrek daar waar mogelijk de keten bij.”

Bij Schouders Eronder werden het afgelopen jaar veel vragen gesteld en naar voorbeelden gevraagd wat ze kunnen doen om jongeren of ondernemers met schulden of cliënten binnen de maatschappelijke zorg beter te bereiken en toe te leiden naar de schuldhulpverlening. “Wij zijn blij dat professionals en vrijwilligers ons weten te vinden. Waar mogelijk verbinden we de vraagsteller met de partners binnen ons netwerk. Maar we bieden ook aan om binnen een leernetwerk, werkplaats of themadag gebruik te maken van de methode die Schouders Eronder heeft ontwikkeld. Met deze methode leren uitvoerders in de keten hun eigen vraagstuk gestructureerd te verkennen, te onderzoeken en te komen tot een gezamenlijk aanpak en oplossingsrichtingen. Wij geloven er namelijk sterk in dat de complexiteit en de veranderlijkheid van de uitvoering meer en meer van ons vraagt om met elkaar ons blijvend door te ontwikkelen en te innoveren. Door te leren van je eigen proces en door te leren van elkaar, komen we weer een stap verder.

Forse preferente vorderingen

Connie Maathuis is directeur bij het NVI, de Nederlandse Vereniging van gecertificeerde Incasso- ondernemingen. Dit is de brancheorganisatie van en voor incassobureaus.

“Een trend bij de aanpak van schuldenproblematiek is dat wij zien dat er wat vaker sprake is van forse preferente vorderingen. Voornamelijk bestaand uit terug te vorderen uitkeringen en personen die in een situatie verkeren waardoor er feitelijk geen inspanningsverplichting kan worden afgesproken. Zoals bijvoorbeeld bij TBS of detentie. We merken ook vaker dat qua inspanningsverplichting de schuldhulpverlenende instantie de lijn van het UWV volgt, namelijk met een minimaal aantal sollicitaties van vier per maand.”

Bij het NVI signaleert men dat er het afgelopen jaar veelvuldig de vraag werd gesteld om akkoord te gaan met een voorstel waarbij schuldhulpverlenende instanties steeds minder informatie verstrekken aan incassobureaus  en op basis waarvan dan toch een beslissing wordt gevraagd. “Regelmatig wordt vervolgens het verzoek om aanvullende informatie op basis van de AVG afgewezen, terwijl zij als vertegenwoordigende partij namens hun opdrachtgevers wel degelijk belanghebbende zijn”.

De belangrijkste tip voor vakgenoten binnen de schuldhulpverlening is om voor een constructie te zorgen waarin tijd die aan communicatie moet worden besteed, geminimaliseerd kan worden. “Dat betekent dus ook zoveel mogelijk proberen op voorhand akkoord te gaan op basis van standaard aangeleverde benodigde gegevens, alsook bijvoorbeeld correcte informatie over bank- en adresgegevens meteen aan het begin uitwisselen.”

Voorkomen in plaats van oplossen

Corno van Renssen is directeur bestuurder van GSBB en lid van de ledenraad Horus.

“De meest gestelde vraag die ik signaleer is: Kunt u mij helpen met mijn schulden, het lukt me zelf niet er uit te komen. Het antwoord: We gaan graag eerst met u na of u ons daarvoor nodig heeft. Met wie heeft u hiervoor al contact gehad? Bent u al in gesprek (geweest) met uw gemeente? Veel mensen vinden toch nog niet de weg naar de gemeente voor hulp bij schulden; regelmatig is een (schulden)bewind niet nodig en biedt de gemeente andere passende hulp. Een trend is dat convenanten tussen beschermingsbewindvoerders en gemeenten meer aandacht krijgen dan het wettelijk adviesrecht van gemeenten bij schuldenbewind. En dat verdienen die convenanten ook. Mijn belangrijkste tip is: Gemeenten: benut de praktische ervaringskennis van bewindvoerders van schuldenproblemen en hoe het oplossen hiervan door gemeenten in de praktijk werkt. En zet beschermingsbewind nog meer in voor het voorkómen van schulden bij kwetsbare mensen in plaats van het oplossen daarvan.”

In deze reeks zijn verschenen

• Deel 1: “Integrale aanpak van de schuldenproblematiek”
• Deel 2: “Uitvoering en beleid dichter bij elkaar brengen”
• Deel 3: “Vroegsignalering is een goede ontwikkeling”
• Deel 4: “Gooi niet te snel het hele systeem op de schop”